Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392Polska za panowania Kazimierza III WielkiegoWojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340 - 1392 .Księstwo to było najbardziej na zachód wysuniętym księstwem ruskim. Zajmowało tereny dawnych księstw: Księstwa Halickiego (z stolicą w Haliczu ) i Księstwa Wołyńskiego (z stolicą w Włodzimierzu Wołyńskim ). Oprócz nich w skład księstwa wchodziło Podlasie , Ruś Czarna (z Grodnem ), Księstwo Chełmskie i Księstwo Bełskie .Spis treści1 Geneza wojny2 Początkowy okres wojny (1340-1348)3 Wojna w latach 1349-13664 Końcowy okres wojny w latach 1370-13925 Przypisy6 Literatura Geneza wojny 7 kwietnia 1340 bojarzy otruli księcia halicko-włodzimierskiego Bolesława Jerzego Trojdenowicza . W związku z tym, że był spokrewniony zarówno z Kazimierzem Wielkim , jak i książętami litewskimi przez Trojdena I czerskiego i Giedymina , obie strony rościły sobie pretensje do zwolnionego tronu księstwa. Polacy powoływali się na więzy krwi pomiędzy Piastami mazowieckimi i kujawskimi , oraz na obietnicy księcia Bolesława przekazania tronu Kazimierzowi Wielkiemu, w razie bezpotomnej śmierci danej na zjeździe w Wyszehradzie w 1338 prawa do księstwa mieli bracia zamordowanego - książęta mazowieccy: Siemowit III, Kazimierz I i Jerzy II. W układzie z Kazimierzem Wielkim zrzekli się jednak oni praw do spadku za wynagrodzeniem pieniężnym[1].Pretensje Litwinów wynikały z faktu małżeństwa syna Giedymina – księcia litewskiego Lubarta z córką księcia włodzimierskiego Andrieja sporu dołączyli Węgrzy wspierający początkowo Polaków, a liczący na przejęcie tronu polskiego w przypadku braku męskiego potomka Kazimierza może do zbrojnego sporu o Księstwo Halicko-Włodzimierskie nie doszłoby, gdyby nie śmierć w 1339 królowej Aldony Anny – żony Kazimierza Wielkiego, a córki Giedymina , która była jedynym łącznikiem pomiędzy Polską a Litwą. Na zaostrzenie konfliktu wpłynęła zapewne również śmierć Giedymina w 1341 , utrzymującego poprawne stosunki z Polską. Początkowy okres wojny (1340-1348)W pierwszej połowie 1340 Litwini zajęli północną część księstwa z Włodzimierzem , Bełzem i Chełmem .Kazimierz Wielki z garstką rycerstwa wyruszył na Lwów, który był najważniejszym ośrodkiem Rusi Halickiej . 16 kwietnia 1340 r. spalił zamek i zajął miasto obsadzając go polską załogą a osiadłym Niemcom powierzył obronę. Władzę królewską uznała tylko część bojarów . Jeden z nich starosta halicko-wołyński Dymitr Detko, przy poparciu Lubarta Gedyminowicza przywołał na pomoc Tatarów [2].W styczniu i lutym 1341 nastąpił wielki najazd Tatarów w którym uczestniczyli zbuntowani bojarzy. Został od odparty nad Wisłą. W czerwcu 1341 r. podjął nową wyprawę pokonując bojarów i uwolnił Ruś z lenna tatarskiego. Jan Długosz , opisuje ją słowami: "W dzień Narodzenia św. Jana Chrzciciela prowadzi wojsko zebrane ze wszystkich ziem na Ruś i zdobywa zagarnia pod swoje panowanie, szczególnie, że niektórzy dobrowolnie się poddawali - zamki i miasta zarówno w Przemyślu , jak Haliczu , Łucku , Włodzimierzu , Sanoku , Lubaczowie , Trembowli i Tustaniu i pozostałe warownie". Detko podporządkował się Polsce i został rządcą księstwa halickiego. Ziemia przemyska i ziemia sanocka zostały przyłączone do Polski w 1345/46 r. (chociaż niektórzy historycy wskazują na przełom 1340/1341). Miały one być przedmiotem targu – Kazimierz Wielki zgodził się na zatrzymanie przez Litwę Księstwa Halickiego bez tych dwóch ziem, zdobytych przez niego, a w zamian Litwini udzielili mu pomocy wojskowej w ataku na Księstwo Raciborskie w 1345 . Wojna w latach 1349-1366Kazimierz nie zrezygnował z Rusi Halickiej, jednak do następnej kampanii przygotował się już dużo staranniej:w 1348 zawarł pokój namysłowski z Czechami zawarł także układ graniczny i handlowy z zakonem krzyżackim zawarł układ z Tatarami Sytuację ułatwiła mu też klęska Litwy poniesiona w 1348 z Krzyżakami w bitwie nad Strawą .Kampania 1349 zakończyła się sukcesem – Polska zdobyła prawie wszystkie ziemie Księstwa Halicko-Włodzimierskiego z wyjątkiem wschodniej części Wołynia z Łuckiem , oraz Podola .Nie wykorzystano jednak tego sukcesu – już w 1350 Litwa odebrała większość zajętych ziem. Zdecydowano się więc na podział: Litwa otrzymała Księstwo Włodzimierskie z Bełzem i Chełmem , a Polska Księstwo Halickie .Nie powstrzymało to walk. Litwa dwukrotnie najechała w 1350 Ruś Czerwoną , a wojska polsko-węgierskie również dwukrotnie w 1351 i 1352 Wołyń . Obie wyprawy polsko-węgierskie nie przyniosły znaczących sukcesów. W drugiej Ludwikowi Węgierskiemu udało się uzyskać jedynie wywieszenie flagi węgierskiej zamiast litewskiej w Bełzie , jako znaku formalnego hołdu księcia bełskiego Jerzego Narymuntowicza ( grodu nie udało się zdobyć).W 1352 Kazimierz zorganizował również odrębną wyprawę przeciw Litwie. Zakończyła się ona rozejmem, mającym obowiązywać do 24 czerwca 1355 . Jest to najstarszy spisany i zachowany układ polsko-litewski. Podzielono w nim Ruś Halicko-Włodzimierską – Polska otrzymała ziemię halicką, przemyską i sanocką, a Litwa włodzimierską, łucką, bełską, chełmską i brzeską. Krzemieniec , należący do księcia Jerzego Narymuntowicza, został kondominium polsko-litewskim. Układ ten nie utrzymał się długo – został zerwany przez Lubarta w 1353 . Jednak, nie licząc drobnych wypraw, spokój utrzymywał się aż do 1366 . Było to związane z rozwiązywaniem problemów z Krzyżakami i chrystianizacją w 1366 Polacy przeprowadzili wielką wyprawę zakończoną sukcesem (wojska polskie zdobyły Włodzimierz , Łuck , Bełz , Chełm ) i podpisaniem kolejnego układu jesienią 1366, tym razem pokojowego. Lubart otrzymał ziemię łucką i część ziemi włodzimierskiej. Do Polski przyłączono ziemię chełmską, bełską (obie oddano w lenno Jerzemu Narymuntowiczowi), pozostałą część włodzimierskiej (otrzymał ją w lenno Aleksander Koriatowicz), oraz część południowego Wołynia z Krzemieńcem , Peremylem , Oleskiem i Łopatynem (włączone bezpośrednio do Rusi Czerwonej ). Końcowy okres wojny w latach 1370-1392Zaraz po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 Litwini zaatakowali księstwa: włodzimierskie, bełskie i chełmskie. Jeden z lenników – Aleksander Koriatowicz przebywał wówczas w Krakowie , nie brał udziału w walkach, utracił księstwo i przeniósł się na Podole ( Księstwo Podolskie ) . Drugi – Jerzy Narymuntowicz, przyłączył się do wojsk litewskich. W wyniku tego ataku Litwa odzyskała wszystkie utracone roku 1377 Ludwik Węgierski zorganizował zwycięską wyprawę, w której zdobyto Bełz , Chełm , Horodło . Jako władcę Rusi wskutek kompromisu polsko-węgierskiego osadzono księcia opolskiego Władysława Opolczyka , jednak kraj został praktycznie opanowany przez Węgrów , którzy osadzili wszędzie swoich starostów . Ziemię włodzimierską i łucką oddano powtórnie Lubartowi , który został lennikiem Ludwika. Jerzy Narymuntowicz został usunięty z swojego lenna, a otrzymał w zamian wołost lubaczowską .Po śmierci Ludwika w 1382 , Lubart nie przystąpił już do walki, lecz odzyskał ziemię pokojowo, wykupując po prostu od starostów węgierskich Olesko , Horodło , Łopatyn , Krzemieniec , Peremyl i 1387 Jadwiga Andegaweńska podjęła wyprawę wojenną, wskutek której praktycznie pokojowo (z wyjątkiem Halicza , który był oblegany i zdobyty przez wojska polsko-litewskie) usunięto starostów węgierskich, a całą Ruś Halicką przyłączono do Polski. Współpraca w tym przypadku Polski i Litwy była skutkiem unii w Krewie .W kolejnych latach Polska skupiła się głównie na zdobyciu również Wołynia. W 1386 syn Lubarta, książę włodzimierski i łucki Fedor Lubartowicz złożył hołd Jagielle i Jadwidze. Król rozpoczął ograniczanie jego władzy:spod władzy Fedora wyłączono część księstwa, zarządzaną przez Fedora Daniłowicza (Ostrogskiego) i zmieniono w bezpośrednie lenno Polskiw 1387 odebrano Fedorowi Lubartowiczowi ziemię łucką na rzecz Witolda w 1393 odebrano Fedorowi ziemię włodzimierską na rzecz księcia litewskiego WitoldaW ten sposób Witold zdobył dla Litwy Wołyń , uzyskując ziemię włodzimierską i łucką. Było to wynagrodzenie za opuszczenie przez niego Krzyżaków , uzgodnione między nim a Jagiełłą w podpisanej w 1392 ugodzie w Ostrowie .Tak więc skutkiem całej serii wojen było zdobycie przez Polskę ziemi halickiej, a przez Litwę – ziemi Jan Buraczyński, Roztocze - dzieje osadnictwa, Lublin 2008, s. 45-47↑ Jan Buraczyński, Roztocze - dzieje osadnictwa, Lublin 2008, s. 81-99 LiteraturaGrzegorz Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności. Tom I. Trudne początki, Poznań 1998, Henryk Paszkiewicz , Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Kraków 2002, Jerzy Wyrozumski , Kazimierz Wielki, Kraków 2004, Inne hasła zawierające informacje o "Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392": Inne lekcje zawierające informacje o "Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392":